Một buổi chiều thứ Bảy mùa hè, vào khoảng cuối những năm 2000, tôi ngồi trong phòng làm việc của mẹ. Trong lúc chờ mẹ xong việc, tôi mở YouTube trên chiếc máy tính đặt ở góc phòng để giết thời gian. Thứ hiện lên trên màn hình hôm đó không phải một bộ phim hoạt hình thiếu nhi thông thường, mà là cảnh con Sói rít liền một bao thuốc rồi thổi khói vào buồng điện thoại, định làm chú Thỏ bên trong ngộp thở. Khó có thể tưởng tượng được hình ảnh như vậy lại được cho xuất hiện trong phim thiếu nhi. Vậy mà nó lại là một phân cảnh quen thuộc trong Hãy Đợi Đấy!, bộ phim tôi từng mê mẩn hồi nhỏ.

Hãy Đợi Đấy! (tên gốc tiếng Nga: Ну, погоди!, phiên âm: Nu, pa-ga-chi!) là một cái tên thân thuộc với nhiều thế hệ trẻ em, bên cạnh những loạt phim như Tom and Jerry hay Phineas and Ferb. Đây cũng là một trong những bộ phim hoạt hình đầu tiên tôi xem khi còn nhỏ. Khác với các phim của Disney hay Cartoon Network, người xem không cần hiểu lời thoại vẫn có thể theo dõi trọn vẹn Hãy Đợi Đấy!, dù đó là phim nói tiếng Nga.

Hình tượng hai nhân vật Sói và Thỏ trong những tập phim đầu tiên.

Tựa đề chính thức của phim.

Hãy Đợi Đấy! được sản xuất bởi Soyuzmultfilm, một xưởng phim hoạt hình lâu đời tại Moskva, được ba biên kịch Liên Xô chắp bút: Aleksandr Kurlyandsky, Felix Kandel và Arkady Khait. Tác phẩm lần đầu ra mắt vào năm 1969, dưới dạng một đoạn phim ngắn hai phút thuộc tuyển tập hoạt hình mang tên Happy Merry-Go-Round. Nhờ phản hồi tích cực từ khán giả, bộ phim nhanh chóng được phát triển thành một series riêng, với 16 tập được phát sóng rải rác từ cuối thập niên 1960 đến những năm 1980.

Khác với nhiều phim hoạt hình Liên Xô thời đó, thường nghiêng về giáo dục công dân hoặc dành cho người lớn, Hãy Đợi Đấy! đi theo lối hài kịch tình huống với mô-típ đơn giản lặp đi lặp lại: con Sói rượt đuổi chú Thỏ, Thỏ khôn khéo thoát thân, và tập phim nào cũng kết thúc bằng tiếng Sói hét bất lực: “Ну, кролик, погоди!” (Này Thỏ, hãy đợi đấy!).

Thói quen hút thuốc của nhân vật Sói khiến nhiều phụ huynh lo ngại.

Hãy Đợi Đấy! từng vấp phải không ít tranh cãi vì để nhân vật Sói hút thuốc liên tục dù là phim dành cho trẻ em. Một số ý kiến cũng lo ngại rằng các tình huống rượt đuổi và bạo lực trong phim có thể gây ảnh hưởng xấu đến khán giả nhỏ tuổi. Dù vậy, bộ phim vẫn đạt được sức hút lớn chưa từng có, không chỉ trong nước mà cả ở nhiều quốc gia khác, và dần trở thành một biểu tượng văn hóa tại Liên Xô và nước Nga sau này.

Hãy Đợi Đấy! lần đầu xuất hiện trong chương trình Những Bông Hoa Nhỏ của VTV.

Tại Việt Nam, Hãy Đợi Đấy! lần đầu xuất hiện trong chương trình Những Bông Hoa Nhỏ phát trên đài truyền hình quốc gia. Đây là khung giờ dành cho thiếu nhi, thường chiếu hoạt hình từ nhiều nước khác nhau. Những năm 70–80, nội dung dành riêng cho trẻ em Việt còn rất hạn chế, nên Hãy Đợi Đấy! lập tức trở thành hiện tượng. Trẻ con trong xóm thường tụm lại trước chiếc tivi trắng đen, chờ khúc nhạc quen thuộc vang lên, rồi cười ngặt nghẽo trước cảnh con Sói mặc quần ống loe lố bịch chạy lạch bạch, chú Thỏ cười khoái chí mỗi lần thoát được đòn, hay tiếng hét “Nu, pa-ga-chi!” tức tối vang lên cuối mỗi tập.

Samovar, dụng cụ pha trà truyền thống của Nga.

Nàng Cáo được lấy cảm hứng từ nữ ca sĩ nổi tiếng Alla Pugachyova.

Một phân cảnh từ tập phim đặc biệt về Thế vận hội Mùa hè.

Hãy Đợi Đấy! còn thu hút khán giả bằng cách lồng ghép văn hóa, đời sống Liên Xô vào từng tập. Từ chiếc samovar, chiếc ấm pha trà truyền thống trong các gia đình Nga, đến nàng Cáo ca sĩ lấy cảm hứng từ Alla Pugachyova, một trong những diva nổi tiếng nhất thời đó. Hay cả tập phim đặc biệt dành riêng cho Thế vận hội Mùa hè 1980 tại Moskva. Và thỉnh thoảng, người xem lại thấy thấp thoáng các điệu múa dân gian, trang phục truyền thống, hay nhân vật bước ra từ cổ tích châu Âu. 

Loạt phim xuất hiện trên tem.

Đầu thập niên 90, khi Việt Nam bình thường hóa quan hệ với Mỹ, Trung Quốc và nhiều quốc gia khác, trẻ em bắt đầu tiếp cận một làn sóng phim hoạt hình mới: từ bom tấn Disney cho đến những loạt phim Trung Quốc lồng tiếng phát đều đặn mỗi chiều. Trong bối cảnh đó, Hãy Đợi Đấy!, với nét vẽ thô sơ và tiết tấu chậm rãi, không còn giữ được vị trí như trước. Sự qua đời của Anatoli Papanov, người lồng tiếng cho nhân vật Sói, cũng khiến bộ phim gần như khép lại. Hai tập phát hành năm 1993, sử dụng lại giọng cũ của ông, không được đón nhận như kỳ vọng, và từ đó Hãy Đợi Đấy! rút khỏi khung giờ thiếu nhi.

Dù vậy, với những ai từng lớn lên cùng Những Bông Hoa Nhỏ, cái tên Hãy Đợi Đấy! vẫn là một phần ký ức. “Nu, pa-ga-chi!” trở thành câu cửa miệng của không ít người Việt thế hệ 8x, 9x dù chẳng ai biết rõ nó có nghĩa gì.

Đi du thuyền.

Vòng đu quay.

Khi nghĩ về Hãy Đợi Đấy!, tôi không chỉ thấy cảnh Sói rượt Thỏ hết lần này đến lần khác, mà còn thấy một cầu nối văn hóa vượt không gian và thời gian. Đó là những buổi chiều thứ Bảy ngồi lặng trước màn hình, đắm mình trong một thế giới hoạt hình không cần hiểu lời thoại vẫn có thể bật cười. Với mẹ tôi, đó là chút niềm vui giản dị của thời sóng truyền hình chiếu phim trắng đen, khi chương trình thiếu nhi còn đếm trên đầu ngón tay. Còn với tôi, đó là một lát cắt của tuổi thơ, nơi những câu chuyện vượt qua mọi rào cản về ngôn ngữ hay khoảng cách để tìm đến một đứa trẻ ở Việt Nam.