Hồng ngừng đến trường từ năm lớp 5. Gia đình Hồng không gặp khó khăn tài chính, thành tích học tập không tệ, cũng không có vấn đề gì về kỷ luật. Nhưng chỉ vì mắc chứng bại não, Hồng phải dừng lại việc học.
Hành trình "rời tổ"
Chứng bại não ảnh hưởng đến khả năng vận động và tư thế, nhưng không làm suy giảm trí tuệ hay khả năng học tập. Dẫu vậy, như bao người khuyết tật khác ở Việt Nam, Hồng vẫn bị cha mẹ giữ lại trong nhà vì lo cho con. Nhưng cuộc sống lặng lẽ ở quê nhà Bắc Kạn không thể níu chân cô mãi. Càng lớn, Hồng càng thấy bứt rứt, khao khát được bước ra thế giới. Cô mường tượng về những miền đất xa, những con người cô muốn gặp, những điều mình có thể làm — chỉ cần có cơ hội rời khỏi quê nhà.
Hồng (trái) cùng bạn đời (phải). Cả hai gặp nhau trong một chuyến đi về vùng quê của Chạm Vào Xanh.
Hồng bắt đầu tự tìm kiếm cơ hội cho người khuyết tật trên mạng. Khi biết có thể lên Hà Nội mưu sinh bằng cách bán những món đồ nhỏ như tăm bông, bấm móng tay, bút viết trên phố, cô quyết định rời khỏi vùng an toàn để thử sức. Những ngày dài lê bước trên khắp các con đường đầy mệt mỏi, nhưng cũng tràn ngập phấn khích. Lần đầu tiên, Hồng được sống tự lập, kiếm tiền cho riêng mình, gặp gỡ những con người xa lạ ngoài gia đình. Chính vì thế, khi tổ chức hỗ trợ cô gặp khó khăn tài chính vào năm 2023 và buộc phải ngừng hoạt động, Hồng suy sụp.
Khi đó, Hồng phải về quê nhà, nhưng sau khi đã nếm trải cuộc sống độc lập, cô không thể dễ dàng từ bỏ. Vẫn miệt mài tìm kiếm trên mạng, Hồng biết đến Chạm Vào Xanh — một doanh nghiệp xã hội hỗ trợ người khuyết tật, đặc biệt là những ai mắc chứng bại não. Đúng lúc đó, Chạm Vào Xanh lại đang tuyển một người làm việc tại cửa hàng Maru Amigurumi. Không chần chừ, Hồng nộp đơn, và chẳng bao lâu sau, cô nhận được phản hồi từ Hiếu Lưu, đồng sáng lập Chạm Vào Xanh.
Phá vỡ rào cản
Lưu Thị Hiếu không tin vào những triết lý sáo rỗng về sự ngắn ngủi của cuộc đời. Với Hiếu, ý nghĩa của cuộc sống không nằm ở thời gian dài hay ngắn, mà ở cách ta sống. Nếu ta cởi mở và chân thành, thế giới này luôn có đủ chỗ, đủ thời gian để ta khám phá và tạo nên sự thay đổi. Hiếu từng làm việc tại Blue Dragon Children’s Foundation và Liên Hợp Quốc, từng sống ở Việt Nam, Nhật Bản, Malaysia. Cô nói ba thứ tiếng, có bằng thạc sĩ, đã đặt chân đến nhiều quốc gia và thu hút hàng triệu lượt xem trên TikTok.
Lưu Thị Hiếu (trái) cùng bạn mình Nguyễn Thùy Chi (phải), đồng sáng lập Chạm Vào Xanh.
Hiếu cũng mắc chứng bại não và luôn nỗ lực để tạo ra một thế giới tốt đẹp hơn cho những người cùng hoàn cảnh. Một trong những điều cô làm là xây dựng Chạm Vào Xanh — doanh nghiệp xã hội do cô đồng sáng lập với mong muốn thu hẹp khoảng cách giữa người khuyết tật và cộng đồng.
Qua chính hành trình của mình và những người cô hỗ trợ tại Chạm Vào Xanh, Hiếu nhận ra rằng đôi khi chỉ một điều tưởng chừng rất nhỏ — một sở thích, một trải nghiệm hay một mối quan hệ — cũng có thể trở thành bước ngoặt giúp người khuyết tật phá bỏ rào cản và tìm thấy chỗ đứng của mình trong xã hội.
Với tinh thần đó, Chạm Vào Xanh thực hiện sứ mệnh của mình bằng cách mở ra những trải nghiệm mới cho người khuyết tật. Họ tổ chức các chuyến đi về vùng quê, triển lãm nghệ thuật, hỗ trợ tìm việc làm, thực tập và các khóa học. Từ đó, nhiều người không chỉ có thêm bạn bè, tìm thấy tình yêu, niềm vui và sự tự do, mà còn nhận ra rằng cuộc sống của họ cũng phong phú và ý nghĩa như bất kỳ ai khác.
Thắp lên hy vọng
Niềm vui và sự tự lập không hề dễ dàng với người khuyết tật, đặc biệt là những ai mắc chứng bại não. Minh chứng rõ nhất là chính câu chuyện của Hiếu.
Sự kiện đánh dấu hợp tác chính thức giữa Chạm Vào Xanh và CLB Người Trưởng thành Sống Chung với CP (Celebral Palsy/bại nã) Bắc Giang.
Tổn thương não ban đầu không thay đổi theo thời gian, nhưng các ảnh hưởng thể chất lại ngày càng nặng hơn. Vài năm trước, tình trạng của Hiếu bắt đầu chuyển biến. Cô buộc phải nhìn lại cuộc sống, tìm cách thích nghi và tiếp tục tận hưởng nó theo một cách khác. Khi cơn đau lưng xuất hiện, cô nghĩ chỉ là ngủ sai tư thế hay ảnh hưởng từ những chấn thương nhỏ. Nhưng càng ngày, cô càng cảm nhận rõ cơ thể mình có gì không ổn.
Đến lúc không thể phớt lờ nữa, Hiếu đi khám. Kết quả đúng như cô lo sợ. Cơn đau xuất phát từ chấn thương cột sống do dáng đi sai lệch từ nhỏ. Vì không thể chỉnh sửa tư thế, cô chỉ còn cách sống chung với cơn đau, mặc cho nó ngày một lan rộng và dữ dội hơn. Bác sĩ cảnh báo rằng chấn thương này rồi sẽ ảnh hưởng đến cả cánh tay — và rồi lời cảnh báo ấy trở thành sự thật.
Nghệ thuật là một cách để làm giàu cuộc sống của mỗi người, đặc biệt là những ai đang sống với khuyết tật.
Không lâu sau buổi khám, Hiếu thò tay vào túi nhưng không cảm nhận được thứ mình đang tìm. Ban đầu, cô nghĩ tay bị tê do ngủ sai tư thế, nhưng cảm giác đó không biến mất mà kéo dài suốt nhiều ngày, nhiều tuần, nhiều tháng, rồi dần lan ra khắp cơ thể. Đúng lúc đó, dịch COVID-19 bùng phát, khiến Hiếu càng thêm sợ hãi và cô lập. Nhưng giữa những ngày tăm tối ấy, cô tìm thấy một điểm tựa: nhiếp ảnh.
“Nếu không có chiếc máy ảnh trong thời gian COVID-19, mình không biết đã vượt qua quãng thời gian đó bằng cách nào. Không thể gặp ai, không thể nấu ăn, cầm sách cũng thấy mệt, mà mình lại không giỏi viết lách hay vẽ vời. Thế là nhiếp ảnh trở thành người bạn đồng hành, giúp mình dần quen với nỗi đau, sự bất lực và buồn bã khi các biến chứng thứ phát của bại não bắt đầu xuất hiện. Mình thực sự biết ơn nhiếp ảnh.”
Trao gửi cơ hội
Dù phải sống chung với cơn đau và những giới hạn của cơ thể, nhiếp ảnh đã tiếp thêm cho Hiếu sức mạnh để tiếp tục sống, tìm kiếm vẻ đẹp trong cuộc đời và cuối cùng là tạo ra một tổ chức nhằm trao cơ hội tương tự cho những người khuyết tật khác.
Tháng 10 năm 2022, Hiếu cùng người bạn Nguyễn Thùy Chi, người cũng mắc bại não và hiện là người đứng đầu tổ chức ALCP (CLB Người Trưởng thành Sống Chung với Cerebral Palsy/bại não) VÀ đồng sáng lập Chạm Vào Xanh. Cả hai tận dụng những trải nghiệm cá nhân và chuyên môn của mình để trở thành tiếng nói, “ngọn hải đăng,” và nguồn động viên cho cộng đồng người khuyết tật.
Thành viên Chạm Vào Xanh thử sức với một trận boccia giao hữu cùng các tình nguyện viên Nhật Bản.
Chạm Vào Xanh tiếp cận sứ mệnh của mình theo hai hướng chính.
Một mặt, họ phá vỡ những định kiến xã hội về người khuyết tật bằng cách tổ chức các buổi trò chuyện tại trường học, doanh nghiệp và sự kiện, chia sẻ câu chuyện của người khuyết tật và nâng cao nhận thức về cách gỡ bỏ rào cản cho họ. Mặt khác, họ tạo ra một không gian an toàn, nơi mỗi cá nhân có thể học nghề, tìm việc làm, khám phá bản thân và tận hưởng niềm vui trong cuộc sống. Qua đó, Chạm Vào Xanh không chỉ giúp người khuyết tật vượt qua rào cản xã hội mà còn trở thành những cá nhân có đóng góp cho cộng đồng.
Một số hoạt động nổi bật của Chạm Vào Xanh bao gồm trị liệu nghệ thuật, sự kiện kết nối, đào tạo nghề và tạo việc làm tại cửa hàng Maru Amigurumi. Tọa lạc tại quận Cầu Giấy, Hà Nội, Maru Amigurumi do chính người khuyết tật vận hành, chuyên bán những chú búp bê móc len do họ tự tay làm ra.
Maru Amigurumi bán các sản phẩm thủ công.
Nuôi dưỡng trải nghiệm mới
Năm 2023, khi Hiếu đang tìm thêm người cho Maru Amigurumi, cô nhận được đơn ứng tuyển từ một gái tên Hồng. Thoạt nhìn, hồ sơ của Hồng không quá nổi bật, nhưng cô có đủ kinh nghiệm để đáng được trao cơ hội. Không chần chừ, Hiếu liên hệ ngay để sắp xếp buổi phỏng vấn. Ngay trong buổi trò chuyện, sự nhiệt huyết của Hồng đã cuốn đi mọi lăn tăn ban đầu. Hồng lanh lợi, hoạt bát và đầy quyết tâm, khẳng định sẽ dốc hết sức cho công việc tại Chạm Vào Xanh, đồng thời giúp Maru Amigurumi phát triển theo những hướng mới mẻ. Và cô đã không làm Hiếu thất vọng.
Một buổi giao lưu văn hóa với các đại biểu đến từ Nhật Bản, Campuchia, Nepal, Pakistan và Mông Cổ, thảo luận về việc thúc đẩy cuộc sống độc lập cho người khuyết tật.
Ban đầu, Hồng không có chỗ ở, nên sau giờ làm, cô ngủ lại ngay tại cửa hàng. Dù chưa phải là lựa chọn lý tưởng, nhưng ít nhất cô đã có công việc, có thu nhập và được sống theo cách mình muốn. Quan trọng hơn, khác với lần đầu tiên đặt chân đến Hà Nội, lần này, cô không còn đơn độc. Ở Chạm Vào Xanh, Hồng tham gia các chuyến đi, hoạt động xã hội, kết bạn và học thêm nhiều kỹ năng qua các khóa đào tạo.
Rồi đầu năm ngoái, trong một chuyến dã ngoại cùng Chạm Vào Xanh, Hồng gặp một người con trai, và cả hai dần trở nên thân thiết. Không lâu sau, họ quyết định dọn về sống chung. Vì chưa từng thuê nhà trước đó, Chạm Vào Xanh đã giúp họ tìm căn hộ, thương lượng với chủ nhà và kêu gọi hỗ trợ để họ có đủ vật dụng cần thiết cho cuộc sống mới.
Suốt chặng đường ấy, Hồng vẫn giữ đúng lời hứa: làm việc chăm chỉ và giúp doanh số của Maru Amigurumi tăng trưởng rõ rệt. Không lâu sau, cô không chỉ có một công việc, một người bạn đời và một mái nhà, mà còn nhận được lần tăng lương đầu tiên trong đời.
“Mọi thứ đều tươi đẹp”
Giờ đây, Hiếu và Hồng là những người bạn thân thiết. Từ ngày đầu tiên đến phỏng vấn, Hồng đã chứng minh rằng mình không chỉ là một nhân sự cốt cán của Chạm Vào Xanh, mà còn là con người quan trọng với gia đình, bạn bè và xã hội. Giấc mơ mới của cô là mở rộng Maru Amigurumi về quê hương, giúp những người cùng cảnh ngộ có cơ hội vươn lên, giống như cô, giống như Hiếu trước đây.
Còn Hiếu, cô vẫn miệt mài với sứ mệnh của mình — mang đến những thay đổi tích cực cho cộng đồng người khuyết tật, khẳng định rằng họ không chỉ có thể đóng góp mà còn xứng đáng có một cuộc sống trọn vẹn, ý nghĩa.
Trình trạng liệt lan dần, khiến Hiếu ngày càng khó cầm máy ảnh — thứ từng là điểm tựa giúp cô vượt qua những ngày tối tăm nhất. “Đôi khi mình có cảm giác tay và tim mình không còn kết nối nửa,” Hiếu chia sẻ. Nhưng cô biết vẫn còn quá nhiều điều để tiếp tục. Những câu chuyện như hành trình của Hồng, những buổi tụ họp đón giao thừa cùng bạn bè từ khắp nơi trên thế giới, hay chuyến đi Pakistan mà cô đang lên kế hoạch cho năm sau — tất cả nhắc Hiếu rằng cuộc sống vẫn đáng sống.
“Thật lòng mà nói, đôi khi mình vẫn thấy bất lực,” Hiếu nói. “Có lúc mình sợ, và chỉ có hai lựa chọn: dừng lại hoặc tiếp tục. Rồi có những khoảnh khắc mình thấy mọi thứ thật đẹp — mọi thứ đều tươi đẹp — và đó là khi mình biết mình muốn sống tiếp."
