Những cành dâu tằm đỏ rực, lủng lẳng trong gió gọi hè sang trên những cánh đồng bạt ngàn ngoại thành Hà Nội.
Cái nắng đầu tháng tư đột ngột khép chiếc màn vẩn đục của những ngày nồm ẩm, mang theo hơi nóng oi bức phả vào không trung. Hà Nội bước vào hè. Đó cũng là lúc vô số loại hoa quả phô diễn sắc màu trên khắp những con đường thủ đô rợp sắc tím bằng lăng, sắc vàng hoàng yến.
Dâu tằm chín là dấu hiệu mùa hè bắt đầu.
So với nhiều loại trái cây mùa hè như dứa, vải thiều, nhãn lồng, mận hậu… thì cuộc đổ bộ của dâu tằm vào các sạp hoa quả, các khu chợ truyền thống dường như diễn ra nhanh chóng hơn cả. Mùa dâu tằm kéo dài chỉ trong vòng chưa đầy một tháng, rộ nhất từ cuối tháng 3 đến đầu tháng 4. Loại quả này chín nhanh, dễ rụng và dập, nên chẳng thể giữ được lâu. Dâu tằm hái xuống bao nhiêu phải được tiêu thụ ngay trong ngày bấy nhiêu. Quả dâu mọng nước, thanh mát và giàu vitamin nên được các chị, các mẹ ưa chuộng chế biến thành nhiều món ngon, phổ biến nhất là siro dâu tằm. Những cốc nước màu tím thẫm, chua ngọt ấy là cách nhiều người chọn để nuông chiều cổ họng suốt mấy tháng hè, cũng là cách xua tan đi cái nóng bức, ngột ngạt của những ngày chuyển mùa.
Nước dâu tằm là thức uống giải nhiệt mùa hè.
Khi dâu tằm xuất hiện ở những gánh hàng là lúc nông dân đang tất bật thu hoạch quả ở những cánh đồng ngoại thành cách trung tâm thủ đô khoảng 30km. Khu vực bờ bãi ven sông Đáy thuộc các xã Dương Liễu (huyện Hoài Đức) và Hiệp Thuận (huyện Phúc Thọ) rộng mênh mông, xanh ngan ngát. Vùng quê yên bình dường như tách biệt hẳn với cái ồn ào náo nhiệt người xe của khu vực nội đô. Giữa bao la không trung, chỉ có tiếng ve gọi hè, vi vu gió trời và tiếng í ới của bà con làm đồng.
Khu vực ven sông Đáy là vùng trồng dâu lớn của Hà Nội.
Nơi đây, con sông Đáy êm đềm chảy qua quanh năm suốt tháng miệt mài tưới mát mùa màng. Bãi bồi ven sông là nơi sản sinh ra những quả dâu được cho là ngọt và mọng nước hơn bất kỳ đâu. Đi sâu vào những vườn dâu, không gian ngập mùi quả chín lẫn trong hương cỏ cây và giòn thơm nắng hạ. Những gốc dâu xếp hàng thẳng tắp. Cây cao quá đầu người. Quả chín kết thành chùm đỏ, tím chi chít. Từ thân, những nhánh nhỏ xòe ra, vươn sát mặt đất, đan nhau chằng chịt, đỏ rực từ ngọn xuống gốc.
Người nông dân khẩn trương thu hoạch quả vào mùa dâu tằm chín.
Quả dâu dài khoảng 2 đến 3 đốt tay, quả bé to bằng ngón út, quả lớn lắm thì cũng bằng ngón tay giữa. Năng suất dâu dễ bị ảnh hưởng bởi thời tiết. Trời nắng nóng, dâu sẽ ngọt và mọng nước hơn khi mưa nhiều. Năm nay, nắng ấm, dâu được mùa, quả nào quả nấy căng mọng. Lấp ló dưới những chùm dâu mọng nước là nụ cười tươi của các cô chú nông dân khi nhìn thấy thành quả sau bao ngày chăm bón.
Dâu chín kết thành chùm, đỏ rực cả tán cây.
Dâu tằm là loại cây dễ trồng, dễ chăm sóc.
Có đến tận nơi những quả dâu tằm được sinh ra, mới cảm nhận hết không khí thu hoạch khẩn trương của bà con như để đuổi kịp tốc độ chín của quả. Bất chấp cái nóng hầm hập ngoài trời, tranh thủ từng giờ từng phút, người dân cặm cụi hái quả từ 6 giờ sáng đến 6 giờ chiều. Những vườn rộng phải thuê thêm người làm mới kịp. Mỗi người hái được 20 đến 30 kg mỗi ngày. Dưới những tán cây rực rỡ, nón lá nhấp nhô. Những đôi bàn tay tuy thoăn thoắt nhưng cũng phải thật nhẹ nhàng nâng niu từng quả một nhằm đảm bảo dâu không bị rụng hay dập nát. Lòng bàn tay ai cũng nhuộm một màu tím thẫm. Dâu hái xuống được đóng thùng hết sức cẩn thận chờ thương lái đến chở đi. Mỗi gốc dâu trung bình cho khoảng 80kg quả mỗi vụ. “Hái dâu không khó, nhưng phải thật nhẹ tay để quả đến người mua vẫn còn tươi ngon,” bà Vân vừa hái vừa nói.
Hái dâu tằm không khó nhưng cần nhẹ tay để dâu không bị dập.
“Riêng dâu tằm này, người dân chúng tôi hái bao nhiêu là có người đến chở hết, không sợ ế. Người ta mua về làm mứt, làm siro. Những chỗ sản xuất nước giải khát, làm rượu cũng tới tận vườn chở,” các bác nông dân một tay cân thành quả, một tay lau mồ hôi vui mừng phấn khởi nói. Năm nay nhờ thời tiết thuận lợi nên năng suất tăng gấp rưỡi so với năm ngoái.
Quả dâu hái xong được thương lái đến tận vườn thu mua.
Ưa ẩm, ưa sáng và nhiệt độ, cây dâu thường được trồng ven sông. Giống cây này cũng dễ chăm sóc, chi phí thấp. Vùng bãi bồi ven sông Đáy từ lâu đã là vùng trồng dâu tằm lớn nhất Hà Nội. Ngày trước, nơi đây chỉ trồng dâu để thu hoạch lá nuôi tằm. Người dân chỉ mới chuyển sang trồng lấy quả hơn 15 năm nay. Cuộc thử nghiệm này đã mang lại quả ngọt cho bà con theo cả nghĩa đen và nghĩa bóng. Từ đó đến nay, quả dâu của Dương Liễu, Hiệp Thuận đã đi khắp các chợ truyền thống Hà Nội và vào tận cả phía Nam. Quả dâu sinh ra từ cánh đồng bạt ngàn ven sông Đáy không chỉ góp chút ngọt mát vào kho tàng món giải khát mùa hè, mà còn đóng góp đáng kể vào thu nhập của bà con địa phương.
Mỗi gốc dâu trung bình cho 80kg quả mỗi vụ.
Sau mỗi mùa thu hoạch, những gốc già lại được chặt cành để năm sau tiếp tục cho quả mới. Cứ thế, đến hẹn lại lên, khi mùa hạ chạm bước nhẹ nhàng lên ruộng đồng xanh tươi, những đồng dâu chuyển màu đỏ rực. Mùa dâu tằm đến và đi rất nhanh, vì thế, dư vị của món quà ngọt mát từ vùng ngoại ô Hà Nội càng trở nên lưu luyến với nhiều người.
