Kỷ niệm đầu tiên của Marcus Lacey ở Hà Nội là trải nghiệm ngồi ở quán bia hơi suốt bảy giờ.
Marcus là một nhiếp ảnh gia người Anh. Anh đến Việt Nam vào năm 2016 nhưng không phải với lý do đi chụp mà vì muốn giúp anh trai mình thực hiện một dự án. Sau khi hạ cánh xuống Nội Bài, Marcus bắt taxi về thẳng nhà anh trai thì phát hiện anh mình đã đi làm và thế là chàng nhiếp ảnh gia phải ở bên ngoài. Marcus đi đến một quán bia hơi để ngồi chờ; vài giờ sau người anh đi làm về và họ tiếp tục uống cho đến hết đêm.
Ngày hôm sau, Marcus lái chiếc xe máy anh trai chuẩn bị cho mình để đi khám phá thành phố. Anh bắt đầu với khu vực Tây Hồ nơi anh trai đang ở. Là người yêu thích phong cảnh thiên nhiên, anh vô cùng thích thú khi nhìn thấy thành phố có rất nhiều cây xanh và hồ nước đẹp thơ mộng. Khi đi qua các ngôi chùa, anh bị thu hút bởi các hoạt động thờ cúng trang nghiêm cùng với những âm thanh xa lạ mà cuốn hút. Và cứ thế, anh đã phải lòng Hà Nội.
Marcus bắt đầu chụp ảnh khắp thành phố từ đó. Qua nhiều năm, bộ sưu tập ảnh của anh ngày càng lớn, và số lượng người theo dõi trên mạng xã hội cũng tăng theo. Là một người sinh ra và lớn lên ở Hà Nội, tôi yêu những bức ảnh của Marcus. Những thứ vốn rất đỗi bình thường trong cảm nhận của tôi lại trở thành chủ thể tuyệt đẹp qua ống kính của anh ấy. Tôi có thể khám phá thành phố của mình trong những bức ảnh của Marcus và cảm nhận được tình yêu mà chúng tôi cùng dành cho mảnh đất này.
"Bạn biết đấy," Marcus nói với tôi qua Zoom, "Hà Nội là một thành phố lớn và điều thú vị là nơi đây vừa giống với nhiều thành phố lớn khác, nhưng cũng hoàn toàn khác biệt." Anh sinh ra ở Vương quốc Anh và đã có một thời gian dài sống ở London. Ở Hà Nội, anh được thấy nhiều thứ mà trước đây anh chưa từng thấy, chẳng hạn như những vườn quất khổng lồ ở Tây Hồ hay chú gà trống lững thững đi trên phố.
“Hà Nội còn có một điều khá giống với nhiều nơi ở Anh, đặc biệt là ở vùng nông thôn, đó là cứ cách hai dặm lại có một nhà thờ. Tôi nhớ khi còn nhỏ đã đến thăm tất cả các nhà thờ trong vùng, Hà Nội cũng giống như vậy. Chính sự tương đồng và khác biệt đó đã thu hút tôi học hỏi, tìm đọc và chụp ảnh thành phố này.”
Một trong những đề tài chụp ảnh yêu thích của Marcus là những tòa nhà cổ kính ở Hà Nội. Những khu chung cư cũ, biệt thự kiểu Pháp, những cửa hàng lâu đời với mặt tiền nhuốm màu thời gian, tất cả đều giữ lại một phần ký ức về Hà Nội cách đây 100 năm. “Ta dường như có thể đến gần và chạm vào quá khứ. Hình ảnh ấy gợi cho tôi nhớ về tuổi thơ ở miền Đông nước Anh, nơi lịch sử còn được lưu giữ qua những tòa nhà cổ kính. Và thật tuyệt khi tìm thấy một điều có thể gợi nhắc về tuổi thơ của mình, văn hóa của mình. Nhưng đấy là cách nghĩ của tôi vì những hình ảnh đó là tuổi thơ của người khác, thuộc một nền văn hóa và lịch sử khác.”
Có lẽ tôi đã đi qua nhiều nơi Marcus chụp ảnh, nhưng chỉ sau này mới nhận ra vẻ đẹp của chúng trong các tác phẩm của anh. Và tôi cũng không phải là trường hợp duy nhất; ảnh nhà cổ của Marcus là những tác phẩm thu hút được nhiều sự chú ý trên mạng xã hội, từ cả người Việt lẫn người nước ngoài. “Lúc đó mọi người bắt đầu chỉ cho tôi những nơi có nhà cổ. Tôi nhận được nhiều gợi ý kiểu như: 'Anh đi đến số này trên đường này. Ngôi nhà đó đẹp lắm.' Và khi tôi tìm đến đó thì đã thật sự thốt lên "Chao ôi!"
Hành trình của Marcus cứ thế tiến triển rất tích cực, anh càng chụp nhiều ảnh thì càng được gợi ý những địa điểm mới. Anh lên danh sách tất cả những thứ để chụp, từ những tòa nhà cổ của Hà Nội, những ngọn núi xinh đẹp của Ba Vì, hay lễ hội vật cầu bùn ở Bắc Giang. Đôi khi việc này giống như anh đang đóng góp giá trị cho cộng đồng. “Một số người nói với tôi: 'Tôi nhìn thấy chỗ này trên đường đi làm nhưng không có thời gian để dừng lại và lấy máy ảnh ra. Nhưng bạn đã chụp ảnh nó, và với tôi đó là một bức ảnh hoàn hảo.'”
Đối với Marcus, quá trình chụp ảnh đòi hỏi nhiều thứ hơn là chỉ nhấn nút chụp. Đầu tiên, anh nghiên cứu đối tượng, đặc biệt là cách đối tượng được tái hiện dưới bàn tay của các họa sĩ. "Bởi vì nhiếp ảnh chỉ mới xuất hiện khoảng một trăm năm, [trong khi] chúng ta đã vẽ tranh hàng nghìn năm... Hội họa đã phát triển lâu hơn và có khả năng đặc tả tuyệt vời. Vì vậy, tham khảo tranh vẽ về đối tượng sẽ tốt hơn là chỉ xem ảnh chụp."
“Và quan trọng là tất cả các đối tượng, dù là tòa nhà hay sản phẩm, đều trông cực kỳ khác nhau tùy thuộc vào loại ánh sáng người chụp sử dụng. Một tòa nhà vào buổi sáng có thể trông rất khác so với buổi chiều. Vì vậy, tôi sẽ quay lại những tòa mình yêu thích và chụp nhiều lần.”
Sau vài năm, kho ảnh của Marcus đã lên đến hàng trăm nghìn bức, và anh đã chọn ra khoảng 200 bức đẹp nhất để đưa vào sách ảnh The Hanoi Photographic Collection (tạm dịch: Bộ sưu tập ảnh về Hà Nội) ra mắt năm 2019. Tuy nhiên, dự án vẫn chưa hoàn thành; anh muốn chụp ảnh bên trong các tòa nhà và cả những người anh biết ở đây.
Nhưng do vấn đề sức khỏe, anh phải rời Hà Nội vào năm 2020. Hiện anh đã bình phục hoàn toàn, nhưng đại dịch đang hoành hành. Vì vậy, Marcus đang đợi cho đến khi có thể trở lại Hà Nội một lần nữa.
“Điều đầu tiên tôi sẽ làm sau khi gặp lại bạn bè ở Hà Nội là nhảy lên con xe của mình và đi đến tất cả các tòa nhà ấy. Chắc chắn là như thế! Tôi sẽ quay lại để xem liệu các tòa nhà còn nguyên vẹn ở đó không hoặc để xem liệu tôi có thể chụp một bức ảnh khác không, hoặc chỉ để có lại cảm giác 'A! Tốt quá, quang cảnh vẫn nguyên vẹn.'”
Darkroom là một series kể chuyện bằng hình ảnh về vẻ đẹp của cảnh vật, con người Việt Nam và châu Á trên những hành trình xê dịch. Bạn là một phó nháy thích đi đây đó? Hãy gửi ý tưởng về cho Saigoneer qua hòm thư contribute@saigoneer.com.
