Một thoáng Sài Gòn thuộc địa sau màn đêm.

Dù có vô số bức ảnh ghi lại cuộc sống muôn màu ở Việt Nam suốt thế kỷ qua, những khung cảnh về đêm lại hiếm khi xuất hiện, đơn giản vì công nghệ thời đó chưa cho phép. Khi chưa có máy ảnh kỹ thuật số hay đèn flash, để chụp một thành phố với chỉ lác đác vài ngọn đèn đường, nhiếp ảnh gia buộc phải dựng chân máy, phơi sáng lâu – một quy trình công phu hơn hẳn việc đơn giản giơ máy lên và bấm. Có lẽ chính vì thế mà những bộ ảnh như của nhiếp ảnh gia người Pháp Eli Lotar lại cuốn hút đến lạ.

Mặt tiền khách sạn Majestic.

Điện, và theo đó là đèn đường, xuất hiện ở Sài Gòn từ những năm 1880, nhưng mãi đến 1938 mới thực sự thắp sáng những địa bàn khá giả hơn của thành phố. Trong loạt ảnh này, ánh đèn vàng hắt lên cửa hiệu thời trang cao cấp, biển quảng cáo bia lấp lánh trên các quán bar, còn tấm bảng hiệu trước rạp chiếu phim rực rỡ giữa phố phường. Phần lớn những gương mặt xuất hiện trong ảnh thuộc về giới thượng lưu – áo vest chỉn chu, nhâm nhi bánh flan bên tách cà phê – nhưng đâu đó vẫn thấp thoáng bóng dáng thường dân dạo bước trên vỉa hè sạch sẽ hay tụm lại bên sạp báo.

Dù không hé lộ những góc khuất của Sài Gòn về đêm, bộ ảnh lại mang đến một lát cắt hiếm hoi về những khu phố rực rỡ ánh đèn khi mặt trời đã tắt.

Một rạp chiếu phim từng sánh vai cùng khách sạn Majestic trên đường Catinat (nay là đường Đồng Khởi).

Ánh đèn dầu leo lét dọc kênh.

Một quán bar bên cạnh Cột cờ Thủ Ngữ ven bờ sông Sài Gòn.

Đại lộ Cường Để, nay là đường Tôn Đức Thắng.

Cửa hàng thời trang Courtinat, nơi nay là một phần của khách sạn Sheraton tại góc Đồng Du – Đồng Khởi.

Một giao lộ ở nơi ngày nay là ngã tư Đồng Khởi – Lê Lợi.

Rạp chiếu phim bên trong bách hóa Passage Eden.

Nhà hàng ngay cạnh rạp phim.

Bên trong bách hóa Passage Eden.

Sạp báo.

Những tờ báo bán chạy nhất.

Trước cửa một tiệm kim hoàn.

Chợ Cũ.

Bản đồ trung tâm Sài Gòn rực sáng trong đêm.

[Nguồn ảnh: tài khoản Flickr của người dùng manhhai/Ảnh bìa: Địa điểm ngày nay là góc đường Đồng Khởi-Nguyễn Thiệp.]