Dưới tác động của xu hướng thương mại hóa, ngày Quốc tế Phụ nữ hiện nay thường quay quanh câu chuyện quà cáp đắt đỏ cũng như các chiến dịch quảng cáo rầm rộ. Không nhiều người biết rằng đằng sau ngày lễ này là hơn một thế kỷ lịch sử gắn liền với phong trào đấu tranh vì quyền phụ nữ.
Ngày 8/3, ngày Quốc tế Phụ nữ, được Liên Hợp Quốc chính thức công nhận vào năm 1975. Tuy nhiên, ý tưởng về một ngày dành riêng cho phụ nữ đã nhen nhóm từ năm 1910 tại Hội nghị Quốc tế Phụ nữ Xã hội chủ nghĩa ở Copenhagen (Đan Mạch). Tại đây, nhà báo người Đức Clara Zetkin cùng các đại biểu đã đề xuất tổ chức một ngày kỷ niệm hằng năm cho phụ nữ, dù chưa ấn định thời điểm cụ thể.
Ngày 18/3/1911, nhân kỷ niệm 40 năm Công xã Paris, sự kiện ngày Quốc tế Phụ nữ đầu tiên được ghi nhận rộng rãi tại châu Âu. Hơn một triệu phụ nữ Áo, Đức, Thụy Sĩ, Ba Lan, Hà Lan và Đan Mạch đã xuống đường tuần hành, tham gia các cuộc biểu tình nhằm đòi quyền lợi.
Tại Petrograd (Nga), ngày 8/3/1917, các nữ công nhân ngành dệt biểu tình đòi chấm dứt Thế chiến I, phản đối nạn đói và chế độ Nga hoàng. Đây là một trong những sự kiện châm ngòi cho Cách mạng Tháng Hai (Do khác biệt lịch, ngày 8/3 năm đó tương ứng với 23/2 theo lịch cũ Châu Âu). Từ đó, ngày 8/3 trở thành một sự kiện quan trọng trong phong trào cách mạng tại Nga.
Biểu tình đòi quyền quyền bầu cử của phụ nữ tại Petrograd. Ảnh qua Bảo tàng Hồ Chí Minh.
Năm 1922, dưới sự vận động của Clara Zetkin, Vladimir Lenin đã chính thức công nhận 8/3 là ngày quốc lễ của Liên bang Xô viết. Từ đó, ngày Quốc tế Phụ nữ được các quốc gia và phong trào cộng sản trên toàn thế giới hưởng ứng mạnh mẽ, trong đó có Brazil, Chile, Trung Quốc, Cuba, Tiệp Khắc và, tất nhiên, Việt Nam.
Vì nguồn gốc gắn liền với chủ nghĩa xã hội và liên hệ chặt chẽ với phong trào cộng sản, Mỹ và nhiều nước đồng minh trong Khối phương Tây hầu như đã phớt lờ ngày lễ này xuyên suốt thế kỷ 20. Tuy nhiên, sau khi được Liên Hợp Quốc chính thức công nhận, trong những năm gần đây, ngày Quốc tế Phụ nữ đã dần xuất hiện trên lịch lễ hội của nhiều quốc gia.
Bằng chứng sớm nhất cho thấy Việt Nam đã tổ chức ngày Quốc tế Phụ nữ là một bức thư của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đăng trên báo Nhân Dân vào ngày 8/3/1952, để tưởng niệm ngày giỗ của Hai Bà Trưng và tôn vinh phụ nữ Việt Nam. Trong thư, Người bày tỏ lòng kính trọng đối với những nữ chiến sĩ đã hy sinh vì cách mạng, cũng như những người mẹ, người vợ có chồng con đang chiến đấu ngoài tiền tuyến.
[Ảnh bìa qua Euromaidan Press: một áp phích cổ động ghi dòng chữ “Phụ nữ thế giới, hãy đoàn kết trong cuộc đấu tranh vì hòa bình, vì cuộc sống, vì hạnh phúc!”]
