Những chú robot và cỗ máy tinh vi xuất hiện giữa khung cảnh phố phường cổ kính — quá khứ và tương lai đã bắt tay nhau như thế qua thế giới của “Vietnam Retropunk."

Một xã hội Việt Nam phát triển vượt bậc về máy móc và công nghệ từ những năm 1970 sẽ trông như thế nào? Đó chính là vũ trụ mà Đặng Thái Tuấn muốn khám phá qua “Vietnam Retropunk” — dự án tranh minh họa với 2 tập tranh gồm 16 tác phẩm (đã ra mắt cho đến nay). Đan xen trong từng bức tranh là những cảnh vật, cảnh sinh hoạt vô cùng thân thuộc, gợi nhớ người xem về những năm tháng lịch sử như thời kỳ bao cấp ở Hà Nội.

Khung cảnh sinh hoạt hàng ngày pha lẫn yếu tố cyberpunk.

Tuấn sử dụng bảng màu tươi sáng, kết hợp các yếu tố của trường phái pop art, pha trộn chất liệu cổ điển và giả tưởng để khắc họa những sự vật, sự việc “bình thường như cân đường hộp sữa" trong đời sống người Việt như bánh chưng, xe xích lô, gánh hàng rong, làn mây đi chợ… với sự trợ giúp của máy móc: một cô bé háo hức chờ đợi robot của mình nhồi, gói, nấu, lắp ráp và hấp bánh chưng; một người mẹ tóc điểm bạc, mặc đồ bộ được một chú robot xe kéo đưa đi chợ. “Mình cố sử dụng hình ảnh đơn giản, bình dị, những thứ khá gần gũi hàng ngày, có vẻ đơn giản nhưng khi quan sát kỹ chúng lại có gì đó rất đặc trưng về Việt Nam,” Tuấn chia sẻ.

Đoàn tàu Thống Nhất dưới hình hài tàu bay rồng.

Tác giả khơi gợi những ký ức tuổi thơ qua những mô-típ phổ biến như đồ chơi, món ăn truyền thống, đồ ăn vặt đường phố, phương tiện đi lại hàng ngày, và các nhân vật như người mẹ, người dì, nữ sinh trong tà áo dài. “Hy vọng rằng những họa tiết được sử dụng sẽ gợi lên ở khán giả cảm giác vừa quen thuộc và mới lạ,” Tuấn chia sẻ. “Mình muốn các bạn xem thấy những chi tiết bình dị đơn giản này, và sẽ chậm lại một xíu, nhìn kỹ một xíu để thấy đó là những thứ rất là đặc trưng mà có thể đã bỏ qua.”

Những món đồ chơi tuổi thơ được “mecha-hóa.”

Hình ảnh con tàu trong ‘Cảnh Phố’ thực chất được lấy cảm hứng từ chiếc “tàu điện leng keng” — mạng lưới tàu điện cũ từng dạo quanh phố phường thủ đô từ năm 1901 đến 1991 — thời kỳ mà chàng họa sĩ sinh năm 2000 chưa bao giờ được trực tiếp trải nghiệm. “Mình kết hợp hình ảnh [từ những câu chuyện] mà bố mẹ hay kể, hay là những cái bức ảnh ở trên những cái trang, những cái group như Hà Nội Xưa,” Tuấn chia sẻ. Cân bằng giữa yếu tố quen thuộc và mới lạ, giữa viễn tưởng và hồi tưởng giúp người xem trân trọng hơn những điều nhỏ bé góp phần làm nên đời sống của người Việt trong những thập kỷ đã qua.

Đi chợ không lo xách đồ mỏi tay!

Tách bóc “Retropunk,” ta thấy sự kết hợp giữa tính cổ điển (retro) và tương lai (punk). Punk ở đây đến từ cyberpunk, một nhánh nhỏ của thể loại khoa học viễn tưởng lấy bối cảnh là thế giới hậu tận thế. Các tác phẩm nghệ thuật cyberpunk thường khai thác hai khía cạnh tương phản — khoa học phát triển mạnh mẽ, nhưng đời sống nhân dân ngày càng tăm tối — để khắc họa những ảnh hưởng tiêu cực tiềm tàng của cuộc cách mạng công nghệ, tình dục, v.v. lên xã hội. Tuấn liệt kê ra những nguồn cảm hứng cyperbunk của riêng mình như Akira của Katsuhiro Otomo, Ghost in the Shell của Masamune Shirow, tựa game Cyberpunk 2077, loạt phim The Blade Runner, và Akira Toriyama. Hay theo một gợi ý khác của tôi, loạt phim The Matrix.

Có một điều luôn hiện diện xuyên suốt trong các tác phẩm thuộc thể loại cyberpunk, đó là sự hoài nghi về tác động của công nghệ và công nghiệp lên những giá trị truyền thống. Tuy nhiên, dẫu lấy cảm hứng từ cyberbunk nhưng các tác phẩm của Tuấn hoàn toàn không ảm đạm hay bi quan. Với “Vietnam Retropunk,” anh muốn kết nối với quê nhà của mình là Hà Nội nói riêng và Việt Nam nói chung — và thể hiện tình yêu của mình đối với nơi mình xuất thân một cách chân thật nhất.

Đổ xăng chưa bao giờ dễ dàng hơn.

Là tài năng được hợp tác bởi những thương hiệu nổi tiếng như TiredCity và Uniqlo, khó có thể tin được rằng Tuấn chỉ vừa mới tốt nghiệp đại học ngành Công nghệ Thông tin. Con đường đến với nghệ thuật của anh không hề dễ dàng. “Khi học cấp 3, mình đã xác định theo đuổi nghề thiết kế nghệ thuật và chọn nguyện vọng 1 là vẽ minh họa và thiết kế. Tuy nhiên, mình không đậu nên phải vào nguyện vọng 2 là trường IT, rồi tìm đường làm thêm các công việc thiết kế part-time khác,” Tuấn bồi hồi nhớ lại.

Có một giai đoạn anh đã từng chật vật trong quá trình xây dựng CV và portfolio vì trước đó chỉ có vài tác phẩm cá nhân từ thời cấp 2, bị từ chối bởi gần như tất cả các công việc đã ứng tuyển, trừ một vị trí duy nhất là nhân viên thiết kế đồ họa tại Memolas, một công ty thiết kế và sản xuất kỷ yếu. Chính tại đây, ý tưởng cho ‘Máy Làm Bánh Chưng,’ bức tranh minh họa đầu tiên của “Vietnam Retropunk,” đã hình thành và được anh phác họa trên một máy tính bảng không thương hiệu mua trên Shopee. Khi các thiết kế của anh bắt đầu thu hút sự chú ý của công chúng, Tuấn đã quyết định tự thưởng cho mình một chiếc iPad cũ — nơi các tác phẩm còn lại của “Vietnam Retropunk” ra đời.

Bức minh họa đầu tiên.

Từ những mẩu chuyện ngắn đơn giản, portfolio của Tuấn nay bao gồm dự án minh họa có mô lớn hơn, chi tiết hơn như ‘Hà Nội Rong’ — tác phẩm đã giúp anh giành chiến thắng trong cuộc thi thiết kế do TiredCity tổ chức. Trong tương lai, Tuấn dự định tiếp tục với “Vietnam Retropunk” và các sản phẩm từ việc hợp tác tự do với các nhãn hàng. Anh cũng đang hoàn thành tập tranh thứ 3 của “Vietnam Retropunk,” vì anh tin rằng vẫn còn nhiều thông điệp, chủ đề có thể gửi gắm loạt tranh này.

Tác phẩm đoạt giải nhất của Tuấn.

Nhưng trước tiên với Vietnam Retropunk 1 và 2, Tuấn muốn truyền cảm hứng cho người xem không chỉ nhớ mà còn trân trọng và giữ gìn lối sống bình dị, thân thương của Việt Nam trong thời đại công nghệ hóa vũ bão hiện tại; lưu giữ những điều nhỏ bé nhưng mang giá trị lớn lao; và sử dụng công nghệ tiên tiến chỉ để phục vụ những mục đích quan trọng.