Khi chuyển thể tiểu thuyết L'Amant (Người Tình) của Marguerite Duras thành phim, đạo diễn người Pháp Jean-Jacques Annaud đã tận dụng nhiều bối cảnh tại Sài Gòn để quay hình. Dưới đây là một số địa danh quen thuộc xuất hiện trong phim mà bạn có thể nhận ra khi xem.

Ra mắt năm 1992, L’Amant — chuyển thể từ tiểu thuyết-tự truyện đoạt giải Prix Goncourt của nhà văn Pháp Marguerite Duras — là một trong những bộ phim phương Tây đầu tiên được quay tại Việt Nam sau ngày đất nước thống nhất.

Dựa trên ký ức thời niên thiếu của bà ở Nam Kỳ thuộc Pháp, phim kể lại chuyện tình trái ngang giữa một cô gái Pháp 15 tuổi (do nữ diễn viên người Anh Jane March thủ vai) và một doanh nhân người Hoa 32 tuổi (do Lương Gia Huy đảm nhận). Hai nhân vật chính không có tên cụ thể, chỉ được nhắc đến lần lượt là “Cô gái trẻ” và “Người đàn ông.” Phim có phần dẫn chuyện qua giọng đọc Jeanne Moreau và nhạc nền từng đoạt giải César do Gabriel Yared sáng tác. Dù thành công về doanh thu, L’Amant lại nhận về nhiều đánh giá trái chiều từ giới phê bình.

Poster quảng cáo phim bằng tiếng Anh.

Không giống như Indochine (1992) của đạo diễn Régis Wargnier — quay hoàn toàn tại Butterworth (Malaysia) để thay thế bối cảnh Sài Gòn — L’Amant tận dụng triệt để các địa điểm có thật ở Sài Gòn, Sa Đéc và Vĩnh Long. Tuy nhiên, phần lớn các cảnh trong nhà được thực hiện trong một phim trường ở Paris.

Cảnh sông Cửu Long.

Những cảnh quay ở Đồng bằng sông Cửu Long được thực hiện tại các địa điểm vẫn giữ gần như nguyên vẹn dáng dấp từ thời thuộc địa vào thời điểm quay phim. Có thể kể đến cảnh mở đầu khi cô gái gặp người đàn ông trên chuyến phà, ngôi trường École de Sa Đéc, và căn nhà cũ kỹ ở Sa Đéc — nơi nữ chính sống cùng gia đình bất hòa, chất chứa không khí ngột ngạt kéo dài suốt tuổi thơ.

Những cảnh quay tại Sài Gòn cũng tận dụng triệt để các công trình kiến trúc thời Pháp khi ấy vẫn còn khá phong phú, hé lộ những hình ảnh xưa cũ của một thành phố nay đã trải qua nhiều đổi thay đáng kể.

Phần lớn những cây cầu gỗ cũ này ngày nay đều không còn.

Một phân cảnh đầu phim theo chân chiếc xe của người đàn ông trên đường vào Sài Gòn, đi ngang qua dãy nhà phố kiểu Hoa gần cầu Xóm Chỉ bắc qua rạch Tàu Hủ-Bến Nghé ở khu Chợ Lớn. Cây cầu cùng phần lớn dãy nhà trong khu vực này giờ đã không còn dấu tích.

Ki-ốt ở ngã giao Tôn Đức Thắng-Nguyễn Huệ.

Khi chiếc xe tiến vào trung tâm Sài Gòn, người xem sẽ nhận ra ngay khung cảnh tại bến cảng ven sông Sài Gòn. Đoàn làm phim thậm chí còn dựng hẳn chiếc vọng lâu nhỏ ngay giao lộ nơi đại lộ Nguyễn Huệ tiếp giáp bờ sông.

Để tái hiện mặt ngoài của Pensionnat Lyautey — ký túc xá nơi cô gái lưu trú khi theo học ở Sài Gòn — đạo diễn Annaud chọn tòa nhà từng là Tu viện St. Paul nằm ở góc đường Tôn Đức Thắng và Nguyễn Hữu Cảnh.

Sau năm 1975, tòa nhà này được tiếp quản và sử dụng làm cơ sở của Khoa Đào tạo Giáo viên Mầm non thuộc Đại học Sài Gòn. Bộ phim cũng mang đến nhiều góc quay trên con đường Tôn Đức Thắng rợp bóng cây phía trước ký túc xá — khi ấy còn vắng vẻ, yên tĩnh và hai bên vẫn là các dãy nhà cổ, khác hẳn với trục giao thông tấp nập ngày nay.

Tòa nhà từng là Tu viện St. Paul ở góc đường Tôn Đức Thắng và Nguyễn Hữu Cảnh được sử dụng làm bối cảnh cho Pensionnat Lyautey.

Ngoài đời, Marguerite Duras từng theo học tại Lycée Chasseloup-Laubat (nay là Trường THCS Lê Quý Đôn, số 110 Nguyễn Thị Minh Khai, Quận 1). Nhiều phân đoạn trong phim cũng đặc tả cảnh cô gái ra vào cổng trường học mang biển hiệu Lycée Chasseloup-Laubat.

Tuy nhiên, nếu để ý kỹ, có thể thấy bối cảnh trong phim không phải là trường Lê Quý Đôn, mà là khuôn viên trường Lycée Pétrus Ký — công trình duy nhất tại Sài Gòn do kiến trúc sư đô thị Ernest Hébrard thiết kế — nay là Trường THPT Chuyên Lê Hồng Phong, số 235 Nguyễn Văn Cừ, Quận 5.

Khuôn viên trường Lycée Pétrus Ký được sử dụng thay cho trường Lycée Chasseloup-Laubat.

Để quay cảnh tiếp theo, khi chiếc xe di chuyển về phía Chợ Lớn, Annaud đã dựng tạm một quán cà phê bên gốc đa lớn trong Công viên Bách Tùng Diệp, đối diện Dinh Phó Thống đốc Nam Kỳ xưa (nay là Bảo tàng TP.HCM). Nếu để ý, người xem sẽ phát hiện ra rằng xe đã đi ngược chiều!

Một quán cà phê đã được dựng lên trong công viên Bách Tùng Diệp, đối diện Dinh Phó Thống đốc cũ.

Trên đường đến Chợ Lớn, chiếc xe đi một vòng nhỏ, băng qua một trong sáu cây cầu từng bắc ngang kênh Bonard cũ, trước khi đưa cặp đôi đến căn nhà riêng của người đàn ông người Hoa, còn gọi là căn “garçonnière.”

Mặt ngoài của garçonnière trong phim được quay tại số 7 Phú Định, Quận 5, còn những trường đoạn nhạy cảm được thực hiện hoàn toàn tại Pháp, vì chính quyền lúc đó không cho phép.

Annaud cũng quay các cảnh mặt tiền nhà hàng ở Chợ Lớn tại hai dãy phố nằm giữa đường Phạm Đôn và Phan Phú Tiên. Đây cũng chính là bối cảnh đạo diễn Joseph L. Mankiewicz từng sử dụng trong phiên bản The Quiet American (Người Mỹ Trầm Lặng) năm 1958 vốn gây nhiều tranh cãi.

Về sau, người đàn ông tìm đến gặp cha để cầu xin ông cho phép hủy hôn ước với tiểu thư nhà giàu người Hoa để có thể đến với cô gái, nhưng không thành.

Ngôi nhà cổ họ Dương ở Cần Thơ được dùng làm bối cảnh thay thế cho tư gia thật ở Sa Đéc của người tình ngoài đời của Duras, ông Huỳnh Thủy Lê. Nguồn ảnh: Thanh Niên.

Thời điểm ghi hình, ngôi nhà của ông Léo Huỳnh Thủy Lê — nguyên mẫu ngoài đời của nhân vật “người tình Hoa Bắc” — tại số 255A Nguyễn Huệ, Sa Đéc, đã được trưng dụng làm cơ quan nhà nước nên đoàn phim không thể quay tại chỗ. Sau khi lùng sục khắp vùng để tìm địa điểm thay thế, đạo diễn Annaud quyết định chọn ngôi nhà cổ họ Dương ở số 26/1A Bùi Hữu Nghĩa, Cần Thơ.

Tàu Alexandre Dumas.

Gần cuối phim, người anh trai ngỗ nghịch của cô gái lên tàu rời đi, rồi không lâu sau cũng đến lượt cô. Để tái hiện hai cảnh chia ly này, Annaud đã cho đưa chiếc tàu viễn dương Alexandre Dumas, đóng từ năm 1920, từ Cyprus sang Việt Nam. Những thước phim quay tại đây hé lộ góc nhìn hiếm có bao quát cả khu vực cảng Messageries Maritimes xưa — một phần Sài Gòn cũ nay đã lùi sâu vào ký ức.

Một góc nhìn toàn cảnh bến Bạch Đằng.

Tương tự như tác phẩm The Quiet American ra đời năm 1958, L'Amant của Jean-Jacques Annaud mang đến cho người xem cơ hội hiếm hoi được nhìn lại Sài Gòn trước thời kỳ chuyển mình của thập niên 1990.

Tim Doling là tác giả của các tập sách hướng dẫn Exploring Huế (NXB Thế Giới, Hà Nội, 2018), Exploring Saigon–Chợ Lớn (NXB Thế Giới, Hà Nội, 2019), Exploring Quảng Nam (NXB Thế Giới, Hà Nội, 2020) và The Railways and Tramways of Việt Nam (White Lotus Press, 2012). Độc giả quan tâm đến lịch sử Sài Gòn có thể tìm hiểu thêm tại trang web historicvietnam.com.